دین و نظریه های تأثیر رسانه؛ کنکاشی در متون موثق اسلامی و نظریه های رسانه ای

ازآنجاکه برای مقولۀ ارتباطات از دیدگاه فرایندی، تأثیر و اثرگذاری موضوعیت می یابد، در این مقاله قصد بر آن است که نظریه های تأثیر رسانه های همگانی و سیر تغییر و تحولات این نظریه ها، انواع و نحوۀ تأثیر بر مخاطبان از طریق رسانه ها بررسی شود. درعین حال، با عنایت به محتوای متون موثق اسلامی، شامل قرآن و احادیث معتبر که از جانب پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصوم(ع) روایت شده است، در خصوص موضوع تأثیر و اثرگذاری مثبت بر مخاطبان نیز در این مقاله بحث خواهد شد. در حوزۀ مطالعات رسانه ای، پژوهش ها و مباحث مختلفی در مورد تأثیرات کلی رسانه های همگانی بر نگرش، تصورات و رفتار مخاطبان، همچنین عمق و شدت این تأثیرات مطرح شده است که گسترۀ زمانی حدوداً هشتادساله ای را شامل می شود. لازم به ذکر است که تقریباً تمام مطالعات مربوط به تأثیر رسانه ها، تأثیر رسانه را مفروض می دانند، اما در خصوص شدت و قدرت این اثرگذاری، توافق کلی وجود ندارد. از دیدگاه عقل سلیم، رسانه های همگانی در حوزۀ اخلاق، اعتقادات و رفتار، دارای برخی تأثیرات اند. سیر تاریخی توجه به مقولۀ تأثیر رسانه ای از اوایل قرن بیستم و با اعتقاد به تأثیر قدرتمند رسانه ها (نظریۀ تزریقی) آغاز می شود، سپس به مرحلۀ اعتقاد به تأثیر محدود رسانه ها می رسیم. ضمن آنکه نظریۀ دومرحله ای رسانه ها نیز در همین ایام مطرح می شود. درعین حال، در دهه های 1950 و 1960م. مجدداً نظریۀ تأثیر قدرتمند رسانه ها طرح می گردد. پس از این مراحل، نظریۀ کاشت گربنر، نظریه های مک لوهان در حوزۀ تأثیر رسانه ها، نظریۀ تجربۀ تأثیرهای ترکیبی، مارپیچ سکوت و… در حوزۀ تأثیر رسانه ای مطرح شده اند.